جلسات مذهبي و عزاداري در مصائب ائمه عليهم السلام كه امروزه از آن به عنوان هيأت ياد مي شود، از ديرباز مورد تأكيد و سفارش اهل بيت عليهم السلام بوده است. امام صادق عليه السلام به فضيل فرمودند: «تجلسون و تحدّثون؛ مجلس مي گيريد و حديث ما را مي خوانيد، من اين مجالس را دوست مي دارم، خدا كسي را كه مكتب ما را زنده نگه مي دارد، مشمول لطف خود قرار مي دهد.»
در اين صفحه برآنيم تا با استعانت از صاحب تمامي هيأت هاي مذهبي، حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام به پاره اي از آداب هيأت بپردازيم و بايدها و نبايدهاي آن را با بهره مندي از تجربيات شما اهل هيأت، بررسي كنيم.
نظم و برنامه در اطلاع رساني
اولين و مهم ترين ويژگي هر مجموعه اي و مخصوصاً هيأت حسيني، نظم و انضباط در تمامي شئونات آن است. هيأتي ها معمولاً براي اطلاع رساني برنامه ها، روش خاصي را دنبال مي كند. معمول ترين و ساده ترين روش، چسباندن اطلاعيه يا نصب پلاكارد در محل هاي اصلي و پر رفت وآمد مي باشد. از ديگر روش هاي اطلاع رساني، در اختيار گذاشتن آدرس برنامه ي هيأت به مخابرات و يا اعلام از طريق سايت اينترنتي است.
اطلاع رساني معمولاً يك هفته قبل از شروع مراسم بايد صورت بگيرد تا افراد، فرصت برنامه ريزي و گنجاندنِ ساعتِ خاص براي شركت در هيأت داشته باشند.
نظم در برنامه ريزي
نكته ي بعدي نظم در برگزاري مرتب و مداوم (هفتگي، ماهانه و يا فصلي) هيأت مي باشد. به همين منظور بسياري از هيئات مذهبي براي برنامه هاي هيأت خود تقويم سالانه ترتيب مي دهند.
اين كار چندين مزيت دارد.
اولين مزيت آن، اين است كه به برنامه هاي هيأت نظم خاصي مي بخشد. يعني مكان هيأت براي فلان مناسبت از همين حالا مشخص است و گردانندگان هيأت، دغدغه ي اطلاع از زمان و مكان برگزاري هيأت را نخواهند داشت.
مزيت و حسن ديگر اين كه وقتي اعضاي هيأت امنا و گردانندگان هيأت، اين تقويم را گردآوري و مرتب مي كنند، سعي بر آن مي شود كه براي تمام مناسبت هاي مربوط به ولادت ها و شهادت هاي معصومين عليهم السلام، مراسمي برگزار شود.
نظم در آغاز و پايان مراسم
يكي ديگر از موارد مرتبط با نظم و برنامه ريزي هيئات، مربوط به شروع و پايان مراسم است. از آنجا كه برنامه ي هيأت، بهترين اوقات فراغت افراد را در بر مي گيرد، نبايد به گونه اي باشد كه به خاطر عدم برنامه ريزي صحيح گردانندگان، وقت شريف مؤمنيني كه در هيأت شركت مي كنند، بيهوده تلف شود.
همان گونه كه مشاهده شده است، اكثر هيأت هاي مذهبي، زمان برنامه و مراسم خود را شب هنگام انتخاب مي كنند. اغلب زمان آغاز هيأت را دو ساعت بعد از اذان مغرب قرار مي دهند تا در اين فرصت، مستمعاني كه از محل برگزاري هيأت فاصله دارند، خود را به هيأت برسانند.
تجربه در بيشتر موارد نشان داده است كه برنامه ها هيچ گاه سر وقت شروع نمي شود و مستمع نيز با اين باور كه قطعاً هيأت سر وقت شروع نمي شود، ديرتر به مجلس مي ايد. در اين ميان عده اي هم كه سر وقت به مجلس آمده اند، منتظر شروع سخنراني مي نشينند و گاه عده اي نيز خود را در كوچه ها و اطرافِ هيأت به قدم زدن مشغول مي كنند كه ممكن است باعث آزار همسايه ها و موجبات ناراحتي رهگذران گردد. در اين گونه مواقع مسئول هيأت مي تواند با گنجاندن برنامه هاي مفيد، حضور اين افراد منظم و مشتاق را تا شروع سخنراني در محل هيأت، مغتنم بدارد.
يك حركت سازنده
برخي هيأت ها به همين منظور يك ساعت قبل از شروع سخنراني، مراسم (برنامه ي) قرائت قرآن به صورت گروهي دارند.
چه بسيار بچه هيأتي هايي كه با همين مراسم ساده ي قرائت قرآن قبل از سخنراني، قرائت قرآنشان را تصحيح كرده اند، و چه بسيار افراد هيأتي كه از طرفداران اين برنامه هستند. چرا كه معني كامل كلمه ي هيأت را نشان و جلوه اي از حديث «اني تارك فيكم الثقلين، كتاب الله و عترتي...» مي دانند و بر اين باورند كه بسياري از انتقاداتي كه به هيأتي ها وارد مي شود، مانند اين كه هيأتي ها قرائت قرآن را هم بلد نيستند و يا اين كه اهل بيت عليهم السلام را گرفته اند و قرآن را رها كرده اند، را مي توان با همين برنامه ي ساده دفع كرد.
ضمناً با برگزاري جلسه ي قرائت قرآن، شخص هيأتي با آرامش و نورانيتي كه از تلاوت ايات نوراني كسب كرده است، به پاي حرف هاي منبري مي نشيند كه البته تأثير حرف هاي او با اين مقدمه، دوچندان مي شود.
در كنار نظم در آغاز هيأت، نظم در پايان هيأت نيز لازم به توجه است. افرادي كه به هيأت آمده اند و يا گروه گردانندگان و خادمان هيأت تا چه زماني قرار است در هيأت بمانند؟! توجه به اين امر، به چند دليل الزامي است.
بسياري از مخاطبان هيأت، نوجوانان و جوانان هستند و اين گروه سنّي به اقتضاي شرايط روحي و جسمي خاص خود از حساسيت بالايي نزد والدين خود برخوردارند، و قطعاً والدينشان نسبت به زمان ورود و خروج آنها از منزل نيز حساس مي باشند. حال اگر والدين به عنوان شركت در هيأت به فرزندشان اجازه ي بيرون رفتن از منزل مي دهند، بايد اين اعتماد والدين را ارج نهيم و هيأت را در اسرع وقت به اتمام برسانيم و والدين را تا نيمه شب چشم انتظار بازگشت فرزندانشان نگذاريم.
متن از سيد حجت سجادي زاده